Zachowek czy zachówek? Jaka forma jest poprawna?
Wielokrotnie w mojej codziennej pracy spotkałam się z używaniem przez Klientów słowa: zachówek w kontekście jednej z instytucji prawa spadkowego – zachowku. Czy taka forma jest poprawna? Na to pytanie odpowiem w dzisiejszym artykule.
Czy forma zachówek jest poprawna?
Otóż nie. Przepisy prawa nie znają określenia zachówek. Kodeks cywilny w art. 991 (i następne) posługuje się tylko i wyłącznie pojęciem zachowek. Używanie obu tych pojęć zamiennie jest błędne.
A czym jest zachowek?
Zgodnie z art. 991 zachowek to:
Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
Dlaczego zatem niektórzy posługują się pojęciem zachówek?
Pierwsza moja myśl jest taka, że może słowo zachówek kojarzy się wielu osobom ze słowem pochówek, a więc pochowaniem zmarłego i z tego względu używają takiej formy. Fonetycznie bowiem oba słowa są podobne, ale też oba mają związek ze zmarłym, spadkiem, okolicznościami śmierci.
A jaka jest etymologia pojęcia zachowek?
Zacytuję tutaj językoznawcę profesora Jerzego Bralczyka. Zacznijmy zatem od czasownika chować, który wziął się od prasłowiańskiego chovati, co oznaczało troszczyć się, przechowywać, ukrywać. Dodając przedrostek za– i przyrostek –ek tworzymy słowo zachowek. Zachowek łączy się z zachowaniem, a słowo to znaczeniowo jest bardzo bogate. Jak podaje profesor Bralczyk zachowujemy coś, jeśli to bez naruszenia chronimy, przetrzymujemy, tak zachowujemy różne rzeczy przy sobie. Ale zachować można i umiar, pozory, sekret, spokój, tradycję, ciszę. Czasem również to chowanie polega na utrzymywaniu, ukrywaniu. Możemy również zachować dietę czy najróżniejsze zobowiązania wobec siebie czy innych. Zachowujemy się również postępując w pewien sposób – zły bądź dobry. Profesor wspomina również o pojęciu zachowawcy jako osobie konserwatywnej, której poglądy były zachowawcze.
Pojęcie zachowku zachowuje pewne ślady wyżej opisanych znaczeń. W pojęciu zachowek zachowuje się prawo do spadku, choćby wbrew woli spadkodawcy, a z innej strony zachowuje się ten mało skwapliwy spadkodawca zgodnie z wyznaczoną tradycją[1].
Mówiąc zatem o ochronie najbliższych osób spadkodawcy przed dowolnym korzystaniem przez niego ze swobody testowania i rozporządzania jeszcze za życia swoim majątkiem w drodze darowizn używajmy prawidłowej formy jaką jest – zachowek.
[1] Bralczyk J., Z notatnika Jerzego Bralczyka, Rozmaitości, Temidium, Wrzesień 2021r., s.78.